WWW.TAALGROEIMETER.NL

Taal thuis en in de kinderopvang

Bij Tomke wordt thuis alleen Fries gesproken. Dat is prima. Door het aanbod van het Nederlands in de omgeving en op school worden kinderen als Tomke binnen de kortste keren vloeiend tweetalig. Hierdoor leren zij later bijvoorbeeld makkelijker vreemde talen.

Zijn jullie op zoek naar een kinderdagverblijf, peuterspeelzaal of basisschool? Kies er dan één die werkt met een bewust tweetalig beleid. Intussen zijn deze overal in de provincie te vinden.

Kijk hieronder voor een overzicht:

 tweetalige kinderdagverblijven 
 tweetalige peuterspeelzalen

De eerste woordjes

Zo rond de eerste verjaardag zeggen de meeste kinderen hun eerst woordjes. Bij Tomke waren dat vooral Friese woorden. Maar door invloed van televisie of kinderopvang kunnen er ook Nederlandse tussen zitten. Een tip voor de ouders: Blijf zelf consequent Fries aanbieden. Als je kindje een woord in het Nederlands zegt, kunt je dat herhalen in het Fries. Nog beter, maak er een hele zin van!

Kindje: Papa!
Mem: Ja, dêr is heit.

Hetzelfde principe geldt trouwens voor verkeerd uitgesproken woorden of typische babytaal.

Kindje: Soel. 
Mem: Wolst op de stoel sitte?

Kindje: Waf.
Heit: Ja, dat is in hûn. De hûn fan de buorman.

De passieve ontwikkeling (het verstaan) van het Nederlands

Tomke verstond als kleine peuter binnen de kortste tijd Nederlands. Dit geldt eigenlijk voor álle Friestalige kinderen. Ook al wordt er thuis alleen maar Fries gesproken, door de omgeving krijgen de kinderen ongemerkt toch aardig wat Nederlands mee. Bovendien zijn jonge kinderen zeer taalgevoelig. Ze communiceren ze voor een groot deel nog non-verbaal en maken de betekenis van woorden op uit de context waarin ze worden gebruikt. 

Dit artikel gaat over de passieve beheersing van het Nederlands bij Friestalige peuters.

Actieve ontwikkeling (het praten) van het Nederlands.

Nu Tomke 3,5 jaar oud is praat hij ineens Nederlands tegen zijn poppen en autootjes. Dit zie je bij vrijwel alle Friestalige kinderen, ook bij degenen die in hun omgeving niet veel Nederlands horen. Het toont aan dat de tweetalige ontwikkeling nu goed op gang komt; Het kind kent al veel Nederlandse woorden en oefent hiermee.

Kijk bijvoorbeeld naar deze video.

De volgende stap is het gebruiken van het Nederlands tegen Nederlandstalige vriendjes of volwassenen.

Tussentaal

Tomke gebruikt het Fries en Nederlands vaak nog door elkaar in één zin. Of zelfs in één woord. Het klinkt soms vreemd, maar het is volkomen normaal voor tweetalige kinderen tussen de 3 en 6 jaar. Ze zijn druk in de weer het verschil tussen de beide talen te ontdekken. Welke klanken, woorden en grammaticale regels horen er bij de ene taal en welke bij de andere?

Kijk hier naar een voorbeeld van tussentaal.
Video

In groep 3 (soms al wat eerder) zullen kinderen als Tomke de talen behoorlijk goed kunnen scheiden. Hoe ga je tot die tijd om met de tussentaalfase?
Bij peuters en jonge kleuters kun je verhaspelde uitingen het beste herhalen in correcte taal (in jouw geval correct Fries). Doe dit zo natuurlijk mogelijk, een voorbeedl:

Peuter: "Ik haw in paard sjoen"
Mem: "Hast in hynder sjoen? Wat moai. Wêr wie dat hynder?"

Pas vanaf groep 1 of 2 van de basisschool beginnen de kinderen zich bewust te worden van het verschil tussen de talen, dan kun je ze hier ook op wijzen. Dan kun je bijv. zeggen:

"In paard is Nederlânsk, yn it Frysk sizze we “hynder”. 

In sommige gevallen heeft het wisselen van taal trouwens een reden. Wanneer Tomke met andere (Friestalige) kinderen speelt, gebruikt hij als speeltaal het Nederlands  (“Kindje, wil jij brood?”). Daar tussendoor stapt hij vaak weer over op het Fries (“Dat fyn ik net leuk hear”). Dit heet code-switching. Hier is een voorbeeld.

Kijk hier naar een scène van twee Friestalige kleuters; de één spreekt Fries en de ander Nederlands. Hoe zou je dit verklaren? Mail je antwoord naar ynfo@sfbo.nl 

Taaldominantie

Tomke is een echt Fries mannetje.
Maar sommige peuters en kleuters die Friestalig worden opgevoed ontwikkelen zelf een voorkeur voor het Nederlands. In sommige gevallen spreken ze amper nog Fries. Dit kan tijdelijk zijn, maar soms ook blijvend. Deze tendens komt hoofdzakelijk voor in de grotere woonplaatsen (Leeuwarden, Heerenveen), maar soms ook wel in hele Friese dorpen.
Vaak zie je dat, wanneer de peuter zelf  steeds meer Nederlands spreekt, de mensen in de omgeving hem/haar ook in het Nederlands gaan aanspreken. Zo neemt het aanbod van het Fries steeds verder af.

Wil je graag dat jullie kinderen ook het Fries leren spreken? Een paar tips: 

► Blijf zelf Fries spreken, ook wanneer de peuter in het Nederlands antwoordt.

► Vraag anderen om hetzelfde te doen (school, pake&beppe, de buren). 

► Lees veel voor in het Fries. Op de Tomke-website vindt je een wereld aan  materiaal en tips.

► Kies een peuterspeelzaal, kinderdagverblijf en basisschool waar het Fries een goede plek heeft.

► Wanneer het kind iets ouder is (een jaar of vier), kun je vragen of hij/zij dat ook in het Fries kan zeggen. Bij jongere kinderen heeft dit vaak geen nut omdat zij zich nog niet bewust zijn van het verschil tussen de talen.

► Misschien willen pake en beppe bovenstaande rol op zich nemen (“Beppe wurdt al âld, dy is it Nederlânsk in bytsje fergetten”).

► Geef complimentjes wanneer je kind Fries spreekt. Het maakt niet uit of het om een paar woorden gaat of een hele zin.

► Laat het kind zien dat Fries niet alleen de taal van thuis is door Friese toneelproducties te bezoeken en naar Omrop Fryslân te kijken.

► Spreek – als het maar even kan – ook Fries tegen de vriendjes van jullie kind. Zo laat je zien dat het Fries net zo goed en gewoon is als het Nederlands.

Maak er bovenal geen strijd van, maar houd het licht en speels. 

Volledig tweetalig

In groep 1 en 2 zal de (actieve) woordenschat van Tomke in het Fries nog net iets groter zijn dan die in het Nederlands. Dit kan een vertekend beeld geven bij toetsen. Het lukt Tomke ook nog niet helemaal om “op commando” Nederlands te spreken en om Friese woorden in het Nederlands te vertalen (en andersom). Dat komt omdat het voor kleuters nog moeilijk is om tegelijkertijd twee talen te gebruiken.
Kinderen zoals Tomke maken zich deze vaardigheden nu vrij snel eigen. Friestalige kinderen scoren in ieder geval in groep 3 even goed op taaltoetsen als hun Nederlandstalige klasgenootjes. Kijk hier voor onderzoek dat hier naar gedaan is. Let wel: Het gaat hier om gemiddelden, het ene kind is natuurlijk wel taalgevoeliger dan het andere. Maar dat geldt voor zowel Friestalige als voor Nederlandse kinderen.

In groep 3 maakt Tomke nog weleens kleine (grammaticale) foutjes in het Nederlands, maar met hulp van juf of meester zullen die langzamerhand verdwijnen.

Soms loopt het anders

Bij Tomke is er sprake van een normale taalontwikkeling. Er zijn ook kinderen die om één of andere reden meer problemen hebben met taal. Het consultatiebureau, de huisarts of logopedist kan in dat geval een goed advies geven. Zijn jullie van plan om een logopedist te bezoeken? Kies er dan één die in het Fries met jullie kind kan oefenen en goed bekend is met meertaligheid.

Hieronder vind je een aantal interessante artikelen over spraak/taalproblematiek en meertaligheid uit de Vraagbaken Meertaligheid van Oudersonline.

Tweetaligheid en dyslexy

Spraak/taalachterstand en meertaligheid

Arabische constructies in Nederlandse zinnen

Stotteren en meertaligheid

Tweetaligheid en down-syndroom