WWW.TAALGROEIMETER.NL

Taal thús en op de berne-opfang

Hawwe de âlden elk in oare memmetaal? Dan is it prachtich om beide talen troch te jaan oan ‘e bern. By Yana Yu wurde thús ek twa talen praat; sy wie dan ek al jong folslein twatalich.  

Yn twatalige thússitewaasjes is it wichtich dat beide talen ek bûtenshûs foldwaande oan bod komme. Kies dêrom in bernedeiferbliuw, pjutteboartersplak of basisskoalle mei in bewust twatalich belied. Sjoch hjirûnder foar in oersjoch:

 twatalige bernedeiferbliuwen 
 twatalige pjutteboartersplakken

De earste wurdsjes

Sa om de earste jierdei hinne sizze de measte bern harren earste wurdsjes. Guon bern dy’t thús twa talen meikrije binne dêr krekt wat letter mei. Se hawwe soms wat tiid nedich om út te finen hokker wurdt by hokker taal heart. Dizze fertraging is tydlik, wurdt gau ynhelle en hat gjin effekt op de lange termyn.

It begripen fan beide talen

Yana Yu kriget thús en op de berne-opfang Frysk en Nederlânsk te hearren. Sy brûkt sels ek wurdsjes út beide talen. Mar oare bern mei inselde (twatalige) achtergrûn prate yn it begjin sels amper Frysk. Dat bestjut net dat se it Frysk net goed fersteane. Mem of de pjutteliedster hoege dus net oer te skeakeljen op it Nederlânsk as Yana Yu even gjin antwurd jout op in fraach. Gewoan werhelje yn it Frysk, of mei oare wurden omskriuwe, is it advys.

 

It praten fan beide talen

Guon fan-hûs-út twatalige bern kenne de talen aardich út inoar as se in jier as 3 binne. Oare bern sitte langer yn de tuskentaalfase: sy brûke de talen troch inoar. Soms sit dêr in logika yn. Yana Yu seit altijd “hamer” en noait “hammer” om’t dit wurd by papa heart. De tuskentaalfase duorret by twatalige bern oant in jier as 6.

It wikseljen fan taal kin ek in oare reden hawwe. Dan hjit it code-switching; it bern stapt oer op de oare taal om't der ynienen sprake is fan in oare funksje fan it taalgebrûk. Sa praat Yana Yu gewoanwei Frysk tsjin Tomke, mar by it dokterke boartsjen stapt se oer op it Nederlânsk.

Sjoch dit filmke foar in foarbyld fan tuskentaal, en hjir foar in yllustraasje fan code-switchen. Sjochst it ferskil?

Dominânsje fan it Nederlânsk

Praatsto sels Frysk tsjin dyn pjut mar praat hy of sy (fral) Nederlânsk tsjin dy? Dat spilet wol faker by twatalige húshâldings. Faaks is it oanbod fan it Nederlânsk dochs sterker. De folgjende tips kinne helpe :

► Kies in pjutteboartersplak, bernedeiferbliuw dêr’t it Frysk in goed plak hat.

► Bliuw as Frysktalige âlder konsekwint Frysk tsjin ‘e bern praten, ék as dy yn it Nederlânsk anderje.

► Freegje oaren itselde te dwaan.

► Lês in soad foar yn it Frysk. Op de Tomke-side fynst de wrâld oan materiaal en tips.

► Ut ûndersyk blykt dat it bot helpt as de Nederlânsktalige âlder sa út en troch ek Frysk tsjin de pjut praat. Sa sjogge de bern dat papa of mama ek muoite docht om de taal te learen. Meitsje bygelyks de ôfspraak dat jim by it jûnsiten (allegearre) earst in kertierke Frysk prate. Fouten meitsje mei! Besykje it ris in skoftke. We binne benijd nei it effekt, litst it ús witte? ynfo@sfbo.nl

► Pakes en beppes spylje in wichtige rol. By bern fan fjouwer of fiif jier ôf kin beppe freegje oft hy/sy "dat ek yn it Frysk sizze kin" (Beppe is al âld, dy is it Nederlânsk in bytsje fergetten). By jongere bern hat dat faak gjin doel om't dy noch net bewust switche kinne tusken de talen.

Folslein twatalich

Yn groep 1 en 2 kin Yana Yu beide talen goed prate. Mar it slagget Yana Yu har noch net rjocht om "op kommando" Nederlânsk te praten en om wurden út it Frysk yn it Nederlânsk te fertalen (en oarsom). Dat komt om’t it foar beukers noch dreech is om twa talen tagelyk te brûken. Dit kin in fertekene byld jaan by toetsen.

Yana Yu makket har dizze feardichheden gau eigen. Yn groep 3 skoart se likegoed op toetsen as har Nederlânske klasgenoatsjes. Soms makket se dan noch lytse (grammatikale) foutsjes, mar mei help fan juf of meester ferdwine dy ek stadichoan.

Sjoch hjir foar ûndersyk dat dien is nei de ûntwikkeling fan it Nederlânsk by Frysktalige bern. Foar de dúdlikens: It giet om gemiddelden, it iene bern is fansels ál taalgefoeliger as it oare.

Soms rint it oars

By Yana Yu is sprake fan in normale ûntwikkeling. Der binne ek bern dy’t mear muoite hawwe mei taal. Sille jimme nei in logopedist? Kies dan ien dy’t goed bekend is mei meartaligens.

Hjirûnder fynst in tal nijsgjirrige artikels oer spraak/taalproblematyk en meartaligens út de Vraagbaken Meertaligheid fan Oudersonline.

Twataligens en dysleksy

Spraak/taalachterstân en meartaligens

Arabyske konstruksjes yn Nederlânske sinnen

Stammerjen en meartaligens

Twataligens en down-syndroom